Stappen in Stilte, een introductie
Verstilling zoeken, ontmoeting vinden
Ik heb jou, stilte, maar langzaam leren kennen.
Bij al onze contacten nam ik steeds het woord.
Was het mijn onzekerheid of eerder mijn onwennigheid?
Uit: Als de stilte roept – Erik Galle
Inleiding
Stilte is in Nederland, in Amsterdam en in ons bestaan een schaars goed geworden. Onze agenda’s staan vol. We gunnen ons weinig tijd om bij de dingen ‘stil te staan’. Toch, en misschien juist daardoor, zoeken steeds meer mensen naar stilte in vormen van ‘stille recreatie’ in de natuur, het nemen van een ‘stille tijd’, in mindfulness of andere vormen van (christelijke) meditatie. Een treffend voorbeeld hiervan is dat kloosters al maanden van te voren zijn volgeboekt voor stilteretraites.
Meditatie als methode om tot stilte en verstilling te komen wordt beoefend door mensen van alle tijden en alle culturen in oost en west. Ook in de christelijke spiritualiteit heeft meditatie een lange traditie. Stilte opzoeken is karakteristiek voor de christelijke traditie. Jezus trok de woestijn in als hij zich wilde afzonderen van de wereld. Vanaf de derde eeuw trokken mannen en vrouwen de woestijn in en stichten kloosters om zich over te geven aan de stilte en het gebed.
Stilte is de poort naar de ziel en de ziel is de poort naar God
Het verlangen naar stilte, naar verstilling, naar diepe innerlijke rust ligt diep in mensen verborgen. De stilte is volgens Christopher Jameson de poort naar onze ziel en onze ziel de poort naar God. Door te mediteren oefen je in verstilling en ontvankelijkheid. In de stilte open je jezelf voor de Bron van jouw leven. In het stilvallen kunnen we, soms plotseling, een onnoembare woordeloze ruimte ervaren en daarin de dingen waarnemen zoals ze zijn. Ook kunnen we onszelf en de wereld beter leren doorzien, waardoor nieuwe inzichten kunnen ontstaan. Stilte is ook de opmaat naar een verdieping van ons geloof en geestelijk leven.
Een serie van zes meditatieochtenden in de Dorpskerk Durgerdam zal geheel in het teken staan van stilte, onder de titel ‘Stappen in Stilte’. Bij het beoefenen van stilte komen we verschillende fasen (stappen) in stiltemeditatie tegen. De fases kunnen in één meditatie plaatsvinden maar ook kan elke fase als een stap verder op de weg van innerlijke stilte worden gezien en gedurende een langere periode worden opgebouwd. Kort wordt ingegaan op de acht fasen-indeling van Antoinette van Gurp zoals zij die beschreven heeft. Haar fasen-indeling vormt het uitgangspunt voor de zes thema’s van de serie meditatiebijeenkomsten.
De acht fasen-indeling van Antoinette van Gurp
Verlangen naar stilte
Beoefenen van stilte begint met het voelen van verlangen naar stilte of nog verder dan de stilte: het verlangen naar de Bron van Leven, die wij God noemen. Men kan zelfs ‘verliefd’ worden op de stilte. De confrontatie met stilte kan echter ook afschrikken.
Een stille plek zoeken
Een vaste plek in huis en/of in de natuur, maar ook een (veilige) meditatiegroep zijn helpend om de stilte van buiten naar binnen te laten komen. Stilte wordt in het begin van het meditatieproces vaak opgevat als het ontbreken van geluid, later wordt duidelijk wat stilte kan zijn en geven. Stilte maakt vrij van de waan van de dag en laat ons ervaren waar het werkelijk in ons bestaan om gaat.
Stil worden
Men verlangt naar stilte maar als het stil is, wordt men overvallen door onrust: wat nu? De stilte ingaan is dan ook moeilijk, zelfs al heeft men positieve ervaringen gehad met stilte. Men ontmoet, vroeg of laat, altijd weerstanden. Er wordt ook altijd eerst begonnen met ontspannen en stil worden van het lichaam.
Openen voor stilte
Stilte heeft eerder te maken met openen, vrijmaken en ruimte scheppen, dan met inperking, dwang en onderdrukking. Stilte brengt ons in contact met een diepere dimensie van de werkelijkheid. Zolang we met onszelf bezig zijn, is er geen ruimte voor het andere/de ander/de Ander. We zijn niet zomaar stil, we zijn ook stil om God in ons aan het woord te laten, God te kunnen ontmoeten.
De stilte oefenen
Stil worden betekent, zeker in het begin van het meditatieproces ook: je bewust worden van je lichamelijke onrust, (pieker)gedachten, gevoelens en (voor)oordelen en veroordelen. Iedereen heeft hier grote moeite mee. In (stilte)meditatie leer je om er stil bij te blijven. Je ontdekt dat je niet deze gedachten en gevoelens bent maar ze ‘alleen maar’ hebt.
Richten van stilte
Het (kort) gebed vanuit ‘het hart’, zoals het Jezusgebed of een mantra-woord of zin als ‘Wees stil en luister’ en ‘Maranatha’ zijn belangrijke hulpmiddelen om tot ware stilte te komen. Het gebed of mantra helpt om ons tot God te richten en alle andere gedachten te laten voor wat ze zijn.
Het ontvangen van stilte
Wanneer we er werkelijk voor God kunnen zijn, ons toevertrouwen, overgeven, dan kunnen we naar een diepere stilte gebracht worden. Deze stilte is niet met wilskracht te verkrijgen maar ze wil toegelaten worden. We moeten aan God overlaten wat we niet kunnen. Dan kan misschien ervaren worden dat we aangeraakt worden door een andere, ongrijpbare Werkelijkheid. Dit is een kostbare stilte waarin niets staat tussen God en onszelf: geen mensen, dingen, gevoel, verstand of voorstellingsvermogen. We kunnen dan instrument worden van God. Dan gaat het om: ‘niet mijn wil, maar uw wil geschiede’.
Met stilte de wereld in
Stilte is niet het einddoel. De ervaren stilte duurt slechts tijdelijk. Zij zal steeds weer gezocht moeten worden om vanuit de vruchten van stilte zoals liefdevolle aandacht, handelend in de wereld te staan.
De Stappen in stilte zijn slechts een onderdeel van onze geestelijke- en levensweg. In de serie van zes meditatieochtenden zijn de fasen van Van Gurps indeling een stille plek zoeken en openen voor stilte niet opgenomen. Impliciet komen deze in andere fasen aan de orde.
